Անձնային աճ

Անձնային աճն անձի դրական փոփոխություններն են, անձնային առանցքի ամրակայումը և ներուժի մեծացումը:

Անձնային աճն ընկալվում է որպես որևէ գործընթացի արդյունք և որպես հատուկ գործընթաց, հար և նման աճին` մարդու մեջ բնական կերպով դրսևորվում է այն, ինչ բնությունից է տրված կամ նրա երկրորդ էությունն է դարձել:

«Անձնային աճ» տերմինն ի հայտ է եկել 1960-ական թվականներին և կապված է հումանիստական հոգեբանության նշանավոր անունների հետ` Ռոջերս, Մասլոու և այլք: Նրանց համար անձնային աճը ճանապարհ է, որը տանում է դեպի անձի զարգացման գլխավոր նպատակը:

Ա. Մասլոուն այդ նպատակն անվանեց ինքնաիրացում` սեփական հնարավորությունների ամբողջական բացահայտում: Ինքնաիրացման պահանջն առաջանում է մարդու մոտ, երբ նրա հիմնական պահանջմունքները (պաշտպանվածություն, սնունդ, պատկանելիություն որևէ սոցիալական խմբի) բավարարված են: Ըստ Մասլոուի` ինքնաիրացումն անձի զարգացման իդեալն է: Այն հնարավորություն է տալիս նման մարդկանց լինել անկախ, ստեղծագործ բոլոր ոլորտներում (հոգեկան, ֆիզիկական, հոգևոր), արդյունավետ, իրականությունը փիլիսոփայորեն ընկալող:

Մեկը նրանցից, ով վերցրել է ինքնաիրացման և դրան տանող անձնային աճի դրոշը, Կառլ Ռոջերսն է: Համաձայն նրա պատկերացումների, ինքնաիրացման ճանապարհին կան մի շարք առանձնահատկություններ՝

• ընդունել և հասկանալ ինքդ քեզ: Այսինքն,  գիտակցել սեփական պահանջները, հասկանալ իր զգացմունքները և դրդապատճառները, վստահել սեփական ուժերին և բավարար ինքնագնահատական ունենալ:
• արժեքների հումանիստական համակարգ: Այսինքն, ուղղվածություն դեպի ճշմարիտը-բարին-գեղեցիկը` հավելած հետաքրքրասիրության և նոր տպավորությունների հանդեպ հակվածություն:
• հարազատների և անծանոթների հանդեպ վերաբերմունք՝ ինքնաիրացվող մարդը վստահում է մարդկանց, միտված է համագործակցելու, հակված չէ կիսել սոցիալական կարծրատիպերը:
• այսպիսի մարդու կյանքի հանդեպ վերաբերմունքն անկախ է, իր արարքների պատասխանատվությունը նա չի գցում ոչ մեկի վրա, ստեղծագործ է, «ներկա կյանքը» չի թողնում ապագային, բավարարված է իր կյանքով:

Ինքնաիրացվող մարդը հասուն անհատականություն է` անընդհատ աճի, զարգացման, ինքնակատարելագործման ընթացքի մեջ և շարժվում է դեպի սեփական անձնային հնարավորությունների բացահայտման ուղով` խորը զգալով իր առաքելությունը:

Եթե ամփոփենք մեր պատկերացումները հասուն անձի մասին, կստացվի, որ հասուն անձն իր մեջ ներառում է հետևյալ որակները, հատկությունները և հմտությունները՝

• բավականին բարձր ինքնագնահատական.
• հարաբերական անկախություն և ինքնուրույնություն.
• ակտիվ կյանքի և նպատակների առկայություն.
• կենսական դժվարությունները հաղթահարելու ունակություն.
• սեփական զգացմունքներրը համարժեք ընդունելու և դրանց զարգացմանը հնարավորություն տալու կարողություն.
• տարբերզգացմունքների ընդունման կարողություն` ուրախություն, ցավ, թախիծ.
• մենակ լինելու կարողություն.
• սեփական մարմնի հանդեպ դրական վերաբերմունք
• ազատություն մանկության զարգացման չհաղթահարված փուլերի ախտաբանական սևեռումներից, պարտադրված կոմպլեքսներից և կարծրատիպերից: Դրանցից ազատվելն ուղղակի անհրաժեշտություն է:
• զարգացման նախորդ փուլերում պակասորդի բացակայություն (սնունդ, ուշադրություն, սեր, գիտելիք և այլն): Դրանք համապատասխան եղանակով պետք է փոխհատուցվեն և հարթվեն.
• այլ մարդուն հարգելու ընդունակություն
• ապրումակցելու՝ դիմացինի դրության մեջ մտնելու և կարեկցելու ընդունակություն.
• այլ մարդու հետ մասնակի նույնականացման ընդունակություն (այլ մարդու «մաշկի» մեջ մտնելու, ցանկացած իրավիճակում նրա դիրքում կանգնելու կարողություն).
• այլ մարդկանց հետ փոխհարաբերություններ հաստատելու, պաշտպանելու և պահպանելու ընդունակություն:

Անձնային աճ է համարվում ներքին ազատության ընդլայնման գործընթացը` անձի արդիականացումը;

Արդիականացման հետևանքներն են՝

• սուպեր-էգոյի (ներքին գրաքննիչի) ճնշող ներգործության համահարթում
• ստեղծագործական կարողությունների աճ.
• սեփական անձի և իրականության (այնպիսին, ինչպիսին կա) խորքային ընդունում.
• հանդուրժողականության աճ (այլոց համոզմունքների հանդեպ համբերատարություն)
• անկախություն սոցիալական միջավայրից, օտար կարծիքներից և բարոյագիտական պատկերացումներից
• ձգտում դեպի նորույթն և բացվածություն նոր փորձին ընդառաջ
• անմիջական և բնական վարք.
• դասային տիպի փոխհարաբերություններից անցում փոխլրացնողի
• խորին ինքնավստահության զգացում.
• ինքնաիրականացումն անհրաժեշտ է մարդկանց, ովքեր իրենց առջև լուրջ նպատակներ են դնում և ցանկանում են հասնել դրանց:

Ինքնաիրացման գործընթացն ենթադրում է խորը համակարգային աշխատանք սեփական անձի վրա, ինչպես հոգեկան, այնպես էլ մտավոր մակարդակներում: Դրա համար անհրաժեշտ են բավական դրդապատճառներ և ռեֆլեքսիայի (անձի կողմից սեփական ներքին հոգեկան վիճակների ճանաչման գործընթաց) ընդունակություն: